Net iets meer dan twee maanden geleden werd de Caribische regio geraakt door orkaan Irma, één van de zwaarste orkanen uit de geschiedenis. In het pad van de orkaan bevonden zich de drie bovenwindse Nederlands-Caribische Eilanden Saba, Sint Maarten en Sint Eustatius. Hoewel de orkaan grote vernieling op alle drie de eilanden veroorzaakte, was de schade op Saba en Sint Eustatius, die iets buiten de baan van het oog lagen, al vrij snel onder controle. Maar dit was helaas niet het geval voor Sint Maarten, dat zich midden in het oog van de orkaan bevond. En alsof dat niet genoeg was, werd het eiland dagen later nog eens flink geraakt door orkaan Maria, die dichtbij aan de noordzijde van het eiland passeerde. Nu, enkele maanden later, beginnen de directe en indirecte gevolgen van de orkaan steeds duidelijker te worden.
In een interview met het NRC sprak Tadzio Bervoets, de manager van de Sint Maarten Nature Foundation en projectleider van het Save Our Sharks project, van een ware natuurramp. Naar schatting is er ongeveer 750.000 liter diesel in Simpson Bay gelekt, nadat er ongeveer 300 boten door de orkaan zijn gezonken in de Simpson Baai en Oyster Pond. Ook is ongeveer 80% van de mangrovebomen rond het eiland vernietigd. Het nationale icoon van het eiland, de bruine pelikaan, is zwaar geraakt door de orkanen. Van de in totaal 60 broedparen die op het eiland zaten voor de orkaan, zijn er nog 15 tot 20 over. De lijst met beschadigingen en bedreigingen voor de natuur gaat door: opstellingen van wetenschappelijke onderzoeken zijn verdwenen, alsmede de boeien die toeristenboten gebruiken om aan te leggen bij koraalriffen om het eiland. Bervoets sprak verder tegen de parlementsleden van Sint Maarten uit dat de regio in de toekomst vergelijkbare orkanen kan verwachten als gevolg van klimaatverandering.
Maar hoe erg is de schade aan de natuur nu eigenlijk? Laten we eerst stellen dat mangrovebossen, koraalriffen en zeegrasvelden in de Cariben, net als in de rest van de wereld, al geruime tijd worden bedreigd door menselijke activiteiten. Watervervuiling en kustontwikkeling dragen eraan bij dat deze ecosystemen het al tientallen jaren niet goed doen en orkanen van dit formaat zijn daardoor nog een extra harde klap.
Hoewel het grootste gedeelte van de diesel die uit de gezonken schepen lekt aan de oppervlakte zal blijven drijven, zal er onder invloed van de golven ook een gedeelte gemengd worden met het zeewater. Dit zal ervoor zorgen dat nabijgelegen koraalriffen worden blootgesteld aan deze giftige stoffen. Daarbij lekt er ook afvalwater uit de gezonken boten, die zorgen voor een plotselinge input van nutriënten in omliggende ecosystemen. Deze plotselinge verhoogde input van nutriënten kan ervoor zorgen dat algen erg snel groeien en het koraal overwoekeren. Zo vond de Nature Foundation tijdens hun onderwaterbeoordelingen na de orkaan bijvoorbeeld grote rode algenbloei op het rif. Deze algen houden de hergroei tegen van verschillende rifsoorten die zijn beschadigd door de harde stromingen door de storm. Rode algen zijn sterke concurrenten en met hun hoge groeisnelheid laten zij geen ruimte over voor belangrijke rifbouwers, zoals koralen en sponzen. De gezondheidsstatus van het koraalrif is bijzonder zorgelijk, omdat er is gevonden dat 50% van het rif door orkaan Irma is aangetast.
Verdere vervuiling van plastics of andere materialen die in zee terecht zijn gekomen door de orkanen kunnen ook indirect een groot effect hebben op haaien en ander zeeleven.
Rode algenbloei vastgesteld op het rif in het Marine Park
Door bebouwing van het eiland is er al naar schatting 80% van de oorspronkelijke mangrovebossen verloren gegaan op Sint-Maarten. Van de 20% die er op het Nederlandse gedeelte van het eiland over is, is nu nog eens 80% zwaar beschadigd of verwoest door de twee orkanen. Mangrovebossen zijn essentieel als veilige opgroeiplek voor veel jonge rifvissen, waaronder jonge citroenhaaien. Een achteruitgang in het aantal mangrovebomen kan dan ook een achteruitgang in de overleving van deze jonge vissen betekenen, wat indirect weer een effect heeft op het visbestand van nabijgelegen koraalriffen. Daarbovenop wordt het zeegras en de mangroves van Mullet Pond, een internationaal belangrijk RAMSAR-gebied, direct bedreigd door vervuiling.
De diverse natuur van Sint Maarten is onderwerp van veel wetenschappelijk onderzoek, zowel boven- als onderwater. Zo leidt de Nature Foundation bijvoorbeeld een project om koralen te kweken. Hierbij worden kleine stukjes koraal aan een frame onderwater opgehangen, schoongemaakt en wordt de groei bijgehouden. Nadat de koralen groot genoeg zijn worden ze getransplanteerd op natuurlijk substraat om zo de koraalriffen een boost te geven. Als onderdeel van het Save Our Sharks project heeft de Nature Foundation, in samenwerking met het Nederlandse instituut Wageningen Marine Research, acht akoestische ontvangers onderwater rond het eiland geplaatst. Met deze ontvangers worden verschillende Caribische rifhaaien, verpleegsterhaaien en tijgerhaaien, die zijn voorzien van een zender, gevolgd. De ontvangers slaan telkens als één van de gezenderde haaien binnen 800 meter voorbij zwemt voor langere tijd informatie op. Helaas hebben de orkanen zowel de koraalstructuren, als alle akoestische ontvangers weggespoeld of begraven. Dit maakt de toekomst van beide onderzoeksprojecten zeer onzeker. Met het verlies van de akoestische ontvangers is ook tenminste een jaar aan informatie over de haaien verloren gegaan. Deze informatie is essentieel voor een beter beheer van haaien in Nederlands-Caribische wateren.
Door de kracht van de orkanen zijn veel hotels verwoest of zwaar beschadigd, waardoor de voornaamste inkomstenbron van het eiland, toerisme, stil is komen te liggen. Ieder jaar komen duizenden toeristen naar Sint Maarten om de mooie koraalriffen en haaien te bewonderen, maar doordat de meeste boeien, die nodig zijn voor boten om aan te leggen bij een duikstek, zijn verdwenen, is duiktoerisme in de huidige situatie nog niet mogelijk. Het ontbreken van deze belangrijke inkomstenbron vertraagt het herstel van het eiland en haar prachtige natuur.
De medewerkers en vrijwilligers van de Sint Maarten Nature Foundation werken momenteel hard aan het herstellen van de natuur boven- en onderwater, maar dit moeten ze doen met zeer beperkte financiering. Het werk bestaat voornamelijk uit het opruimen van stranden, bergen van gezonken boten, vervuiling tegengaan, installeren van nieuwe duikboeien en het herstarten van wetenschappelijke studies. Om de haaien en de Nature Foundation te helpen is Save Our Sharks daarom een crowdfundingscampagne begonnen.
Doneer nu om de bijzondere natuur en de haaien van Sint Maarten te helpen!
Tekst en foto akoestische ontvanger: Guido Leurs
