De open oceaan en koraalriffen kunnen een enge plek zijn voor vissen, zelfs voor jonge haaien. Als kleine haai zijn er veel gevaren op het rif, zoals grote tandbaarzen, murenes en zelfs andere haaien. Maar hoe overleven deze kleine haaien zo lang om uit te groeien tot een van de grote roofdieren van de zee? Voor sommige tropische haaiensoorten is het antwoord: je tijd besteden in de veilige, ondiepe wateren van de mangroves: bomen die met hun wortels groeien in zoute en brakke kustwateren. Tussen de mangroves leven veel dieren waar haaien zich mee voeden en de wortels bieden een plek om zich te verstoppen voor grote haaien en andere jagers in de zee1.
Om te overleven tijdens de kwetsbare eerste jaren van hun leven blijven jonge stierhaaien in ondiepe baaien. Caribische rifhaaien verblijven in ondiepe lagunes en koraalriffen, voordat ze naar diepere koraalriffen trekken. En citroenhaaien zijn het bekendste voorbeeld van een soort die zijn eerste jaren doorbrengt in de veiligheid van wateren met mangrovebossen en zeegrasvelden.
Het ondiepe water en de mangroves zorgen voor een complexe omgevingsstructuur die de jonge haaien beschermd tegen grote jagers, waardoor hun overlevingskans wordt vergroot. Citroenhaaien, gitaarroggen, zwartpunthaaien, sikkelvincitroenhaaien, en verschillende soorten pijlstaartroggen zijn voorbeelden van elasmobranchen die tussen mangroves gevonden kunnen worden. Ongepubliceerde data uit West Australië laat zelfs zien dat pasgeboren walvishaaien tussen de mangroves zwemmen. En jonge zaagvissen, een van de meest bedreigde diersoorten in de oceanen, zijn ook afhankelijk van mangroves voor hun overleving. En het zijn niet alleen haaien. Talloze andere vissoorten, schaaldieren, weekdieren en zelfs zeezoogdieren begeven zich tussen de mangroves. Voor koraalsoorten hebben de mangrove tevens een ondersteunende functie. Wetenschappers hebben aangetoond dat koraalriffen die direct in verbinding staan met mangrovebossen of zeegrasvelden twee keer zo veel biomassa aan commerciële vissoorten huisvesten dan koraalriffen die niet direct met deze gebieden in verbinding staan. Deze vissen dienen, samen met kreeftachtige, als belangrijkste voedselbron van de opgroeiende haaien in de mangrovegebieden.
Het kleine eiland Bimini in de Bahama’s is het thuis van misschien wel de meest onderzochte populatie citroenhaaien ter wereld. Hier komen elke lente volwassen, drachtige vrouwtjeshaaien heen om hun pups te werpen in de buurt van de mangrovebossen. De citroenhaaien zijn erg gehecht aan deze plek. Onderzoek laat zien dat pasgeboren citroenhaaien, wanneer zij worden verplaatst naar een andere locatie, een zogenaamd homing gedrag laten zien, waardoor zij direct terugzwemmen naar de plek waar zij geboren zijn. Zelfs als de citroenhaaien werden verplaatst naar een vergelijkbare omgeving rond een ander eiland, zwommen de haaitjes direct terug. Nadat de citroenhaaitjes opgroeien en de mangroves verlaten om andere plekken te onderzoeken, komen zij terug naar hun originele geboorteplaats wanneer het tijd is om zelfs pups te krijgen.
Mangrovebossen zijn overigens niet alleen essentieel voor haaien en andere vissoorten, maar ze helpen ook nog eens tegen klimaatverandering. Mangroves, zeegrasvelden en andere vegetatie in zee absorberen ongeveer 100 keer zo snel broeikasgassen uit de atmosfeer vergeleken met bossen op land.
Helaas worden veel mangrovebossen in hun voortbestaan bedreigd. Naar schatting is ongeveer 50% van de mangrovebossen verdwenen door constructiewerkzaamheden (bijvoorbeeld het bouwen van luxe resorts) en kustontwikkeling. Op Bimini is de afname in overleving van jonge citroenhaaien gelinkt aan het verdwijnen van mangrovebossen op het eiland. Hierdoor is de overlevingskans van citroenhaaien in hun eerste levensjaar met 23% afgenomen2.
Citroenhaaien komen ook voor in de wateren van Sint Maarten in het Nederlands-Caribisch gebied. Hier hebben ontwikkelingen tijdens de afgelopen jaren al 80% van de mangrovebossen vernietigd. Helaas zijn er door de orkanen Irma en Maria nog eens 80% van de overgebleven mangrovebossen verwoest. Deze schade is voornamelijk zichtbaar in het internationaal erkende RAMSAR-gebied Mullet Pond.
Om de Sint Maarten Nature Foundation te steunen in het herstellen van Mullet Pond is Save Our Sharks een crowdfundingsactie gestart. Met uw hulp kan de Nature Foundation doorgaan met het opruimen van Mullet Pond en het herplanten van de mangroves in dit belangrijke gebied.
Overweegt u alstublieft om een donatie te maken voor natuurherstel op Sint Maarten!
1 Voor meer informatie over de algemene functie van mangroves kunt u het verslag lezen van Nagelkerke et al. (2008).
2 Jennings et al. (2008) Effects of large-scale anthropogenic development on juvenile lemon shark (Negaprion brevirostris) populations of Bimini, Bahamas. Environmental Biology of Fishes, 83 [4]: pp. 369–377.
Tekst: Guido Leurs
Fotocredit: Jillian Morris.
