Bedreigingen

De voornaamste factoren die een bedreiging vormen voor haaien zijn de visserij en het verlies van belangrijk habitat. Daarnaast spelen vervuiling, klimaatverandering en infrastructurele invloeden, zoals elektriciteitskabels mogelijk een indirecte rol.

Visserij

Haaien worden al zeer lang bevist voor hun vlees (haaienvinnen en rogvleugels), huid, leverolie en kraakbeen. Maar doordat zij zich voor vissen zo langzaam voortplanten, zijn zij extra gevoelig voor visserijdruk. Voor veel haaien is zelfs al een lage visserijdruk genoeg voor een scherpe afname in het voorkomen van de soort. Wetenschappers die hebben gekeken naar de visserijsterfte en het herstelpotentieel van 62 soorten haaien schatten het gemiddelde herstelpotentieel op slechts 4,9% per jaar. Dit suggereert dat nog geen 5% van een beviste haaienpopulatie binnen een jaar hersteld naar de status ervoor. En dit zal waarschijnlijk nog minder zijn voor diepzeesoorten.

Ondanks de recente bevinding dat de Aziatische markt voor haaienvinnensoep een plafond lijkt te hebben bereikt, neemt de globale visserij nog niet af. Gelukkig is het “ontvinnen” van haaien (de vinnen eraf snijden, om vervolgens de levende dieren terug het water in the gooien) nu in veel landen verboden.

Haaien kunnen door vissers worden gevangen op twee manieren: door gerichte visserij, waarbij specifiek op haaien wordt gevist, of als bijvangst in een visserij gericht op andere soorten. In de Nederlandse Cariben komt momenteel geen gerichte haaienvisserij voor en dus is bijvangst in deze regio het grootste probleem. Bij langelijnvisserij bijvoorbeeld worden haaien bijgevangen omdat zij als aasdieren in de haak bijten die bedoeld is voor andere vissen, zoals tonijn of zwaardvis. In kreeftenfuiken op de Sababank worden bijvoorbeeld verpleegsterhaaien, Caribische rifhaaien en zwartpunthaaien as bijvangst gevangen. Maar ondanks de afwezigheid van gerichte visserij door lokale vissers in het Nederlandse deel, vindt er in andere delen van de Cariben nog wel gerichte haaienvisserij plaats. En omdat veel soorten zich over een groter gebied verspreiden, vormen ook deze visserijen een bedreiging voor Nederlands Caribische soorten.

In de Nederlandse Cariben komt momenteel geen gerichte haaienvisserij voor en dus is bijvangst in deze regio het grootste probleem.

Verlies van habitat

Recent onderzoek heeft aangetoond dat de meeste haaien, inclusief grote oceanische soorten, een deel van hun leven afhankelijk zijn van ondiepe kustzones. Dit maakt de vernietiging van habitat in kustzones, door menselijk toedoen, of door klimaatverandering, een kwetsbaar punt voor haaien. Sommige haaiensoorten, zoals stierhaaien of citroenhaaien, zijn daarbij ook nog eens afhankelijk van het brakke water in riviermondingen. Deze habitats staan vaak sterk onder invloed van industriële ontwikkelingen en door de mens veroorzaakte vervuiling. De mate waarin haaien afhankelijk zijn van habitatkwaliteit is weinig onderzocht, maar één van de belangrijkste dimensies van habitatkwaliteit is toch wel de aanwezigheid van goed voedsel. Haaien worden wellicht bedreigd door voedseltekorten, omdat zij voor hun voedsel moeten concurreren met hun grootste visetende concurrent; de mens. Maar dit is nog te weinig onderzocht.